Wspólne dzierganie i czytanie - 3

Miniony tydzień był - podobnie jak kilka poprzednich i zapewne wiele następnych - zdominowany przez kwadraty na pled, które wytrwale dziergam. Dorabiam im białe obramienia, żeby pled nie porażał aż tak bardzo pstrokacizną.

Jeśli chodzi o książki, to czytam teraz "Martę" Elizy Orzeszkowej. Sięgnęłam po nią, bo bardzo lubię polską literaturę z drugiej połowy XIX wieku. I mimo, że książka Orzeszkowej nie dorównuje arcydziełom Prusa czy Reymonta, to wciąż jest powieścią wartościową.

Opisana w niej historia jest banalna – tytułowa Marta, młoda matka, po nagłej śmierci męża jest zmuszona samodzielnie utrzymać siebie i dziecko. Na pomoc rodziny nie może liczyć, a ponieważ pochodzi ze środowiska ziemiańskiego, nie ma też wykształcenia ani umiejętności, które pozwalałyby jej liczyć na samą siebie. Próbuje pracować, jednak każda z nielicznych, oferowanych jej posad, okazuje się zbyt wymagającą dla kobiety wychowanej w sposób, który przygotował ją do roli żony, matki i ozdoby salonu, ale nie przygotował do samodzielnego życia. Jak sama stwierdza: "Ubóstwo i potrzeba pracy zaskoczyły mię niespodzianie. Nic mię nie uzbroiło przeciw pierwszemu, nic nie nauczyło drugiej..."

Nieszczęśliwe położenie Marty nie jest jednak tylko jej osobistym problemem – jest problemem społecznym. Urodziła się w świecie, gdzie edukacja dla kobiet w zasadzie nie istnieje, a praca dostępna jest niemal wyłącznie dla mężczyzn. Świat ten zaoferował jej tylko jedną drogę życiową – niestety wiodącą do tragedii.

Orzeszkowa opisując dzieje swojej bohaterki, pokazuje, jak destrukcyjna dla ludzkiej psychiki jest nieumiejętność zdobycia i utrzymania pracy, która w konsekwencji prowadzi do konieczności życia z jałmużny i utraty szacunku do samego siebie. Pokazuje również szkodliwość społecznych mitów i stereotypów, które spychają kobiety na margines.

Książka jest ciekawym studium epoki, które warto poznać, aby przypomnieć sobie, co zawdzięczamy ruchowi kobiecemu, ale też uświadomić sobie, że feminizm nie jest przeżytkiem, bo historie takie, jak opisana w książce wciąż się zdarzają – ile kobiet we współczesnej Polsce byłoby w stanie z własnej pensji utrzymać siebie i dziecko? Ile samotnych matek żyje w nędzy i na granicy upodlenia?

W odbiorze tekstu może nieco przeszkadzać archaiczny język Orzeszkowej, z drugiej strony jest to świetna okazja, aby docenić urodę polszczyzny odmiennej od tej, którą posługujemy się na co dzień.

zabawa u Maknety